Šutiranje je najbitniji element u košarci. Među tehnikama šutiranja, skok šut se pokazao kao najefikasnija i najkorišćenija metoda do sad, u zavisnosti od funkcije koju igrač ima. Zbog toga se skok šut u velikoj meri izučava, pored kvalitativnih posmatranja, matematičkih modela izvođenja i eksperimentalnih dokaza. Neke studije su nastojale da utvrde varijacije u izvođenju skok šuta u pogledu povećanja odstojanja u odnosu na koš, različitih pozicija tela u trenutku šutiranja, uticaja vidnog polja u različitim momentima šutiranja, pozicije odbrambenog igrača itd.

Faze skok šuta

Faza pripreme (početni položaj) određuje početnu poziciju za šutiranje lopte. Lakat i šaka su polusavijeni (134,3 i 191,1 stepena). Lopta se drži pri telu sa obe ruke sa razdvojenim prstima (Coleman & Ray, 1976). Koleno i kuk su takođe u blagom prevoju, uz takođe blago nagnut trup (Miller & Bartelett, 1996, 1993). Stopala su razdvojena u nivou ramena sa težinom tela jednako raspodeljenom (Almeida, 1998)

Faza podizanja lopte izvodi sekretanjem gornjih delova sa savijanjem ramena i lakta. U ovoj fazi lopta je podignuta da bi bila šutnuta. Prvo treba da se uspori pokret lakta (28%), posle koje sledi usporavanje savijanja ramena (41%). Šaka se u početku ostaje pri neznatnoj varijaciji ugaonog kretanja, kasnije započinje istezanje ka poziciji lopte (38%). Lopta treba da je uz telo da bi se održala stabilnost i umanjilo horizontalno pomeranje tela (Rojas et al, 2000)

Faza stabilnosti izvodi se kadalakat završava svoje savijanje usporavajući kretanje (65%) i započine ubrzanje sa pokretom istezanja za šutiranje lopte. Ovaj period okarakterisan malom varijacijom ugaonog kretanja lakta (52%-79%), formira fazu stabilnosti šutiranja. Neki igrači mogu izvesti kraću ili čak izbeći fazu stabilnosti zbog boljeg snabdevanja energijom u pred-istezanju  muskulature lakta (Button et al., 2003). Rame izvršva ubrzanje koje traje do kraja ove faze. Ovaj pokret takođe predstavlja mali period stabilnosti, koji inače traje i posle faze stabilnosti lakta (65%). Šaka, i dalje u potezu istezanja, je pri ubrzanju na početku ove faze (do 56%), i kasnije usporava svoje kretanje do sledeće etape bacanja (82%). S obzirom da je šaka potpuno ispružena nakon šuta lopte, može biti izvršena primena potiska rukama da bi se lopta bolje usmerila (Coleman & Ray, 1976).

Faza šutiranja započinje ispružanjem lakta i/ili savijanjem šake, s tim što je završetak (faze) određen prestankom kontakta ruke i lopte (izbačaj). U fazi šuta rame započinje ubrzanje (80%), nakon što izađe iz etape stabilnosti (88%). Lakat povećava ubrzanje u pokretu istezanja pri šutu. Neki autori smatraju ovaj pokret lakta najbitnijim za šutiranje, jer on daje najjači impuls lopti (Button et al., 2003; Miller & Bartlett, 1993). Šaka započinje svoj pokret savijanja (81%) malo nakon pokreta ispružanja lakta (80%).Bacanje treba da bude izvedeno pokretom savijanja šake i prstiju tako da lopta formira putanju parabole sa obrtom unazad nakon gubitka kontakta sa prstima (Almeida, 1998; Knudson, 1993; Coleman & Ray, 1976; Daiuto, 1971).

Faza mirovanja je određena momentom kada lopta biva izbačena, nemajući više kontakta sa igračem. Ova etapa je okarakterisana kontinuitetom pri prevoju šake (Rojas et al., 2000) i ograničenju pri potezu savijanja ramena (približno 120 stepeni) i istezanju lakta ( približno 130 stepeni). Koordinacija i kontinuitet svih pokreta jednostavno nepredvidivi tokom šuta (Daiuto, 1971). Šut se završava sa ispruženim laktom i rukom paralelnom sa podom sa prstima usmerenim ka košu (Coleman & Ray, 1976).

Zaključak

S’ obzirom da svaki igrač ima individualni kvalitet izvođenja šutiranja, određeni pokreti segmenata tela su univerzalni za sve stilove šutiranja. Predloženo je pet faza na osnovi biomehanike skok šuta. Razumevanje koordinacije šuta, kao i pokreta i faza koje karakterišu njegovo izvođenje, može se poboljšati tokom treninga, s tim što isti treba da je što usavršeniji.Za buduće studije, preporučuje se analiza koordinacije skok šuta u vidu raznih varijanti kao: stepen iskustva igrača, odstojanje šutera u odnosu na koš, lopte različitih masa i veličina, itd. Preporučuje se takođe analiza koja opbuhvata i donje delove kako bi se potvrdio odnos između njih i ostalih delova tela.

Tekst napisao:

dr Miodrag Milovanović, profesor na FFKMS, jedini fakultet za sport na Univerzitetu Singidunum

Literatura

1. ALMEIDA, M. B. Basquetebol Iniciação. Rio de Janeiro: Sprint, 1998.
2. BUTTON, C.; MACLEOD, M.; SANDERS, R.; COLEMAN, S. Examining movement Variability in the Basketball Free-Throw Action at Different Skill Levels. Research Quarterly for Exercise and Sport. 2003; 74(3), 257-269.
3. COLEMAN, B. & RAY P. Basquetebol. São Paulo-SP: Coleção Desporto, 1976.
4. DAIUTO, M. Basquetebol: Metodologia de Ensino. São Paulo: Iglu, 1971.
5. KNUDSON, D. Biomechanics of the Basketball Jump Shot – Six Key Points. Journal of Physical Education, Recreation, and Dance. 1993; 64, 67-73.
6. MILLER, S.A. & BARTTLETT, R.M. The Effects of Increased Shooting Distance in the Basketball Jump Shot. Journal of Sports Sciences. 1993; 11, 285-293.
7. MILLER, S.A. & BARTLETT, R.M. The Relationship Between Basketball Shooting Kinematics, Distance and Playing Position. Journal of Sport Sciences. 1996; 14, 243-253.
8. ROJAS, F.J.; CEPERO, M.; GUTIERREZ, M. Kinematic Adjustments in Basketball Jump Shot Against an Opponent. Ergonomics. 2000; 43(10), 1651-1660.