Rukomet je dinamičan olimpijski sport sa loptom, karakterisan brzim tempom tokom defanzivnih i ofanzivnih akcija, čiji je cilj postizanje gola. Ofanzivni igrači (šest igrača i jedan golman) koriste brze pokrete na kratkim distancama, sa čestim promenama smera, akcije jedan na jedan protiv odbrambenih igrača i dodavanje lopte koristeći različite ofanzivne taktike kako bi uspostavili optimalnu poziciju za postizanje gola (Cardinale, 2014).
Igra rukometa je složena i multifaktorska, što otežava precizno određivanje faktora koji utiču na performanse. Rukometaši moraju imati dobru koordinaciju pokreta dok trče, skaču, menjaju pravac kretanja i izvode specifične pokrete poput dodavanja, hvatanja, bacanja i blokiranja. Intenzitet igre se brzo menja između stajanja, hodanja, umerenog trčanja i sprinta, kao i brzim pokretima napred, unazad i u stranu (Spieszny & Zubik, 2018). Da bi održali visok nivo igre tokom cele utakmice, igrači moraju imati visok nivo fizičke izdržljivosti, a takođe su bitni taktika, kognitivne sposobnosti i društveni faktor (Spieszny & Zubik, 2018).
Snaga u rukometu
U ovoj dinamičnoj disciplini dominiraju kratke akcije koje ne traju duže od 10-20 sekundi. Ponavljanje visokointenzivnih akcija i variranje njihovog trajanja dovode do toga da igrači provedu oko 30-35% igre u anaerobnoj zoni, što zahteva razvoj visokih vrednosti snage za veoma kratko vreme (Spieszny & Zubik, 2018). Efektivnost određene tehnike u sportu zavisi od nivoa anaerobne snage sportiste. U rukometu, sposobnost razvoja visoke anaerobne snage gornjih udova i trupa je blisko povezana sa brzinom šuta, što mnogi stručnjaci smatraju ključnim ofanzivnim faktorom (Gorostiaga, Granados, Ibáñez & Izquierdo, 2005).
Skok šut je najčešće korišćena i najefikasnija šuterska tehnika u rukometu. Izvodi se odrazom u vis ili u dalj kako bi se nadvisili odbrambeni igrači protivničke ekipe. Primena ovih tehnika zavisi od tehničke i taktičke situacije u igri, kao i od fizičke pripreme igrača (Zvonarek, Vuleta & Hraski, 1997). Mišići donjih udova proizvode velike kontraktilne sile u kratkom vremenu, omogućujući duže “letenje” prilikom skoka i pružajući priliku igraču da izvede lažan šut ili proceni golmanov potez (Cardinale, 2014). Trening snage poboljšava sposobnost skoka kod rukometaša i jača donje udove kako bi se sprečile povrede (Cardinale, 2014). Kombinacija treninga snage, proprioceptivnog treninga i vežbi skokova i doskoka može smanjiti povrede prilikom skok šuta i brzih promena pravca (Cardinale, 2014).
Pliometrijske vežbe su efikasan način za poboljšanje snage rukometaša, povećavajući mišićnu toleranciju na ekscentrično-koncentrični režim rada mišića. Iako su efikasne, prekomerno opterećenje može izazvati povrede zglobova, ligamenata i mišića (Spieszny & Zubik, 2018).
Snaga gornjeg dela tela je bitna za brzinu bacanja, smanjenje rizika povrede ramena i uspešno izvođenje odbrambenih zadataka (Cardinale, 2014). Snaga gornjeg dela tela, dinamički procenjena pomoću 1RM benč presa i brzine dizanja različitih opterećenja, može predvideti brzinu bacanja lopte. Trening snage gornjeg dela tela takođe utiče na prevenciju povreda ramena (Cardinale, 2014).
Ponavljajući pokreti bacanja lopte mogu izazvati neravnotežu između unutrašnjih i spoljašnjih mišića rotatora ramena, što može dovesti do povreda. Trening sa opterećenjem i elastičnim trakama često se koristi za postizanje ravnoteže i snage mišića ramena (Mascarin et al., 2017).
Osim snage, uspeh u rukometu zavisi i od tehničko-taktičkih veština. Trening snage mora biti integrisan u celokupni program treninga (Bompa & Haff, 2009). Periodizacija treninga snage je bitna za održavanje visokog nivoa igre tokom cele godine. Trening snage dva puta nedeljno dovoljan je za razvoj mišićne snage sportista (Spieszny & Zubik, 2018).
Na kraju treba reći da tokom takmičarskog perioda, sportisti moraju održati ili poboljšati nivo mišićne snage razvijen tokom pripremnog perioda, uz izbegavanje pretreniranosti (Spieszny & Zubik, 2018). Individualni programi treninga snage, prilagođeni istoriji povreda, slabostima i prednostima sportiste, omogućavaju optimalne performanse i zaštitu od povreda (Cardinale, 2014).
Autor:
Aleksandar Živković
Asistent na FFKMS, jedini fakultet za sport na Univerzitetu Singidunum
Reference:
1. Bompa, T. O., & Buzzichelli, C. (2019). Periodization : theory and methodology of training. Human kinetics.
2. Gadžić, A. (2021). Antropomotorika sa fežbama oblikovanja. Beograd: Univerzitet Singidunum.
3. Gorostiaga, E. M., Granados, C., Ibanez, J., & Izquierdo, M. (2005). Differences in physical fitness and throwing velocity among elite and amateur male handball players. International journal of sports medicine, 26(03), 225-232.
4. Zvonarek, N., Vuleta, D., & Hraski, Ž. (1997). Kinematička analiza dvije različite tehnike izvođenja skok šuta u rukometu [Kinematic analysis of a two different shooting technique in handball]. Proceeding book „Kinesiology-present and future “, Dubrovnik, 180-182.
5. Kukolj, M. (2006). Antropomotorika. Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Univerziteta. 6. Mascarin, N. C., de Lira, C. A. B., Vancini, R. L., de Castro Pochini, A., da Silva, A. C., & dosSantos Andrade, M. (2017). Strength training using elastic bands: Improvement of muscle power and throwing performance in young female handball players. Journal of sport rehabilitation, 26(3), 245-252.)
7. Spieszny, M., & Zubik, M. (2018). Modification of strength training programs in handball players and its influence on power during the competitive period. Journal of human kinetics, 63(1), 149- 160.
8. Stefanovic, Đ., Javovljević, S., & Janković, N. (2010). Tehnologija pripreme sportista. Beograd: Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja.
9. Stojiljković, S., Mitić, D., Mandarić, S., & Nešić, D. (2012). Personalni fitnes. Beograd: Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja
