Povreda prednje ukrštene veze (ACL) u sportu je jedno od najčešćih oštećenja kolena, koje može značajno uticati na sportistu i njegovu sposobnost da se takmiči. Prednja ukrštena veza (ACL) (Slika 1)je jedan od četiri glavna ligamenta u kolenu i odgovorna je za stabilnost kolena. Ona sprečava prekomernu rotaciju i klizanje tibije u odnosu na femur (butnu kost). Povrede ovog ligamenta su posebno česte u sportovima koji uključuju nagle promene pravca, skokove, duže izlaganje velikim opterećenjima i veliku brzinu, poput fudbala, rukometa, košarke i ski sportova.
Uzroci povreda ACL-a
U sportovima koji su prethodno navedeni, sportske povrede ove vrste često se dešavaju pri kontaktu sa protivnikom, ali i prilikom doskoka ili pri promeni pravca trčanja. Osim toga, ženski sportisti su statistički podložniji povredama ACL-a, što se objašnjava anatomskim, hormonalnim i biomehaničkim faktorima.
Simptomi i dijagnoza
Simptomi povrede ACL-a se često manifestuju odmah nakon nesrećne situacije. Sportista može osećati iznenadnu bol koja je često praćena opsežnim otokom i osećajem nestabilnosti u kolenu. U mnogim slučajevima, može doći i do pucketanja prilikom povrede. Osobe sa povredama ACL-a obično imaju teškoće u izvođenju, čak, i jednostavnih pokreta, kao što su hodanje ili stajanje na povređenoj nozi. Dijagnoza se postavlja uz pomoć kliničkog pregleda, a dodatni testovi, poput magnetne rezonance (MR) ili ultrazvuka, mogu pomoći u potvrdi dijagnoze i proceni opsega oštećenja.
Lečenje povrede PUV
Lečenje povrede prednje ukrštene veze zavisi od težine povrede. Manje povrede, kao što su istegnuća ili parcijalni prekidi ligamenta, mogu se lečiti konzervativno, uz odmor, fizioterapiju i primenu posebnih ortoza ili imobilizacija. U slučajevima kada je ACL potpuno pokidan, najčešće se preporučuje hirurška intervencija kako bi se obnovila stabilnost kolena. Operacija obuhvata rekonstrukciju ligamenta pomoću transplantacije ligamenata iz drugih delova tela pacijenta ili upotrebom sintetičkih materijala.
Rehabilitacija nakon operacije je ključni deo oporavka. Fizioterapija počinje odmah nakon hirurške intervencije, a ciljevi rehabilitacije su obnova snage, stabilnosti i pokretljivosti u zglobu kolena. Potrebno je nekoliko meseci da se postigne potpuna funkcionalnost, a sportisti obično mogu da se vrate takmičenju tek nakon 6-12 meseci, u zavisnosti od vrste povrede i uspešnosti rehabilitacije.
Prevencija povrede PUV
Prevencija povreda prednje ukrštene veze uključuje nekoliko ključnih faktora. Pravilna tehnika izvođenja pokreta, jačanje mišića nogu i održavanje balansa su od esencijalnog značaja za smanjenje rizika od povrede. Takođe, trening baziran na fleksibilnosti i koordinaciji, može značajno doprineti poboljšanju stabilnosti zgloba kolena. U sportovima sa visokim rizikom, važno je da se sportisti posvete prevenciji povreda kroz redovne provere fizičke pripreme i sprovođenje specifičnih treninga za prevenciju oštećenja ligamenata.
Zaključak
Povreda prednje ukrštene veze predstavlja ozbiljan izazov za sportiste, ali uz adekvatnu dijagnozu, pravovremenu terapiju i pravilnu rehabilitaciju, mnogi sportisti mogu da se vrate na teren sa punom funkcionalnošću. Ključ uspeha leži u preventivnim merama, pravilnoj tehnici i ulozi fizioterapije, čime se može značajno smanjiti učestalost i ozbiljnost ovih povreda. Kroz stalno unapređenje treninga, opreme i edukacije, rizik od povreda ACL-a može se umanjiti, omogućavajući sportistima da nastave sa sigurnim i efikasnim takmičenjem.
Autor :
Doc Dr Slađana Rakić, profesor FFKMS, jedini fakultet za sport na Univerzitetu Singidunum