Izokinetika i izokinetičko merenje

Izokinetika je metoda angažovanja mišića u kojoj se tokom aktivnog pokreta bira konstantna brzina izvođenja, a otpor se prilagođava automatski. Za razliku od izometrijskih vežbi, u kojima su brzina i otpor nepromenljivi, i izotoničkih vežbi, u kojima je brzina promenljiva, a otpor konstantan, u izokinetičkim vežbama bira se stalna brzina pokreta (dinamička br­zina, 1–300^°/s), uz prilagodljiv otpor. Izokinetika se upotrebljava u dijagnostičke, kao i u rehabilitacione svrhe. Izokinetički uređaji omogućavaju sportisti razvijanje maksimalne sile tokom celog obima pokreta  uz prilagođavanje, akomodaciju otpora na bol ili zamor, zbog čega se ne može pojaviti preopterećenje mi­šića ili zglobnih struktura (Drid i saradnici, 2009b; Drapšin i saradnici, 2009; Drid i saradnici, 2011; Rađo i saradnici, 2011; Golik-Perić i saradnici, 2011). Izokinetički dijagnostički uređaji koriste se u evaluaciji trenutnog sta­nja lokomotornog aparata, tako da kvantitativno testiraju snagu odre­đenih mišićnih grupa pri različitim brzinama pokreta. U testiranju eks­tremiteta najčešće se koriste ma­nje ugaone brzine za merenje maksi­malne snage i veće ugaone brzine (uz veći broj ponavljanja) za određiva­nje izdržljivosti. Takođe, u testu se dobijaju i drugi važni para­metri, kao što su: ukupan rad, obim pokreta, indeks umora, odnos ago­nističkih i antagonističkih mišićnih grupa itd.

Izokinetičkim testiranjem dobijamo:

• uvid u snagu pojedinih mišićnih grupa, odnos snage agonista i antagonista,
• bilateralno poređenje istih mi­šićnih grupa,
• količinu proizvedenog rada,
• izdržljivost merenu indeksom umora,
• obim pokreta u testiranom zglo­bu i drugo.

Na osnovu testiranja različitih sportista izokinetičkom stolicom, ustanovljen je niz specifičnosti vezanih za pojedini sport, kao i brojni karakteristični disbalan­si između antagonističkih grupa mi­šića, često i sa bilateralnom razli­kom (Drid i saradnici, 2009; Drapšin i saradnici, 2009; Drid i saradnici, 2011; Rađo i saradnici, 2011; Golik-Perić i saradnici, 2011). Dobijeni podaci na jednoj ovakvoj stolici izuzetno su značajni za svakog sportistu i tre­nera, jer  omogućavaju pre­cizno planiranje treninga. Efikas­nost treninga tako se znatno pove­ćava ciljanim radom, a takođe se sprečava velik broj povreda, koje su najveća opasnost današnjeg sporta. Izokinetičko testiranje bi trebalo višekratno sprovoditi u različitim fa­zama godišnjeg ciklusa treninga. Tako se na osnovu dobijenih rezul­tata trenažni procesi mogu usmeriti na ciljano poboljšanje snage i jača­nje slabijih tačaka (bolja uspešnost u pojedinom sportu).

Izokinetičko testiranje realizuje se tako što poluga, koja se pomera delovanjem mišićnih sila, pruža otpor tako da se pomeranje vrši istom ugaonom brzinom duž cele amplitude pokreta. Izokinetički dinamometar predstavlja spravu pomoću koje se vrši merenje snage i rasporeda snage u obimu pokreta, sile i ostvarenog rada, kao i mišićne izdržljivosti.Zbog kontrolnog mehanizma u uređaju, ugaonu brzinu koju određuje ispitivač ne može povećati ili smanjiti  spoljašnja sila (ispitanik), već se sila pomoću određenog sistema apsorbuje i kompjuterski obrađuje. Postignuti rezultati se prikazuju numerički i grafički, na osnovu kojih ispitivač tumačenjem dobija informacije o funkcionalnom statusu mišića. Prikupljeni podaci (sila, rad, snaga, izdržljivost) su važne smernice za proces planiranja i programiranja trenažnog procesa ili procesa rehabilitacije. Na izokinetičkim aparatima mo­guće je aktivnim pokretom testirati mišićne grupe zgloba kolena, kičme,  kuka, ramena, lakta i skočnog zgloba. Pokreti se testiraju u svim sme­rovima (ekstenzija, fleksija, abduk­cija, adukcija, unutrašnja i spoljašnja rotacija) za svaki zglob posebno. Testiranje se najčešće vrši br­zinama od 60^°/s (ispitivanje maksi­malne snage mišića) i 240^°/s (is­pitivanje izdržljivosti).

Tekst napisao:

doc. dr Dragan Atanasov, profesor FFKMS, jedini fakultet za sport na Univerzitetu Singidunum

Literatura:

1. Aagaard, P., Simonsen, E.B., Magnusson, S.P., Larsson, B., Dyhre-Poulsen, P. (1998). A new concept for isokinetic hamstring: quadriceps muscle strength ratio. Am J Sports Med, 26(2), 231-237.
2. Andrade, M.D.S., Fleury, A.M., de Lira, C.A.B., Dubas, J.P., da Silva, A.C. (2010). Profile of isokinetic eccentric-to-concentric strength ratios of shoulder rotator muscles in elite female team handball players. J Sports Sci, 28(7), 743-749.
3. Andrade, M.S., Vancini, R.L., Lira, C.A.D., Mascarin, N.C., Fachina, R.J., Silva, A.C.D. (2013). Shoulder isokinetic profile of male handball players of the Brazilian National Team. Brazilian Journal of Physical Therapy, (AHEAD), 00-00.
4. Daneshjoo, A., Rahnama, N., Mokhtar Abdul, H., Yusof, A. (2013). Bilateral and Unilateral Asymmetries of Isokinetic Strength and Flexibility in Male Young Professional Soccer Players. Journal of Human Kinetics, 36, 45.
5. Drapšin, M., Drid, P., Lukač, D., Milankov, M. (2009). Isokinetic Profile of Elite Athletes of Vojvodina. In: Exercise and Quality of Life, 31-37. Novi Sad: Faculty of Sport and Physical Education.
6. Gleeson, N.P., Mercer, T.H. (1996). The utility of isokinetic dynamometry in the assessment of human muscle function. Sports Medicine, 21(1), 18-34.
7. Gioftsidou, A., Ispirlidis, I., Pafis, G., Malliou, P., Bikos, C., Godolias, G. (2008). Isokinetic strength training program for muscular imbalances in professional soccer players. Sport Sciences for Health, 2(3), 101-105.
8. Golik-Peric, D., Drapsin, M., Obradovic, B., & Drid, P. (2011). Short-Term Isokinetic Training Versus Isotonic Training: Effects on Asymmetry in Strength of Thigh Muscles. Journal of Human Kinetics, 30, 29-35.